भाववाचक संज्ञाओं की रचना
What Is Bhav Vachak Sangya ?
प्रत्ययों का प्रयोग करके संज्ञाएँ एवं विशेषण बनाए जाते हैं। नीचे उनके कुछ उदाहरण दिए जा रहे हैं –
जातिवाचक संज्ञाओं से भाववाचक संज्ञाएँ
जातिवाचक संज्ञा | भाववाचक संज्ञा | जातिवाचक संज्ञा | भाववाचक संज्ञा |
---|
पुरुष | पौरुष | मनुष्य | मनुष्यता |
प्रभु | प्रभुत्व | मित्र | मित्रता |
बन्धु | बन्धुत्व | लड़का | लड़कपन |
बच्चा | बचपन | शत्रु | शत्रुता |
क्रियाओं से भाववाचक संज्ञाएँ
क्रिया | भाववाचक संज्ञा | क्रिया | भाववाचक संज्ञा |
---|
उड़ना | उड़ान | देखना | दिखावा |
काटना | कटाई | धोना | धुलाई |
खेलना | खेल | धमकाना | धमकी |
खोजना | खोज | पहुँचना | पहुँच |
गाना | गान | पकड़ना | पकड़ |
मिनना | गिनती | पहनना | पहनावा |
छींकना | छींक | भूलना | भुलावा |
देना | देन | लूटना | लूट |
दौड़ना | दौड़ | हारना | हार |
मुस्काना | मुस्कराहट | मिलना | मिलावट |
विशेषणों से भाववाचक संज्ञाएँ
विशेषण | भाववाचक संज्ञा | विशेषण | भाववाचक संज्ञा |
---|
अधिक | अधिकता | पण्डित | पण्डिताई |
ओछा | ओछापन | बूढ़ा | बुढ़ापा |
ऊँचा | ऊँचाई | बुरा | बुराई |
एक | एकता | बेईमान | बेईमानी |
कड़वा | कड़वाहट | बुद्धिमान | बुद्धिमत्ता |
काला | कालिमा | भला | भलाई |
खट्टा | खटास | मधुर | मधुरता / माधुर्य |
खुश | खुशी | मीठा | मिठास |
गरम | गरमी | मूर्ख | मूर्खता |
गरीब | गरीबी | राष्ट्रीय | राष्ट्रीयता |
चतुर | चतुराई | लम्बा | लम्बाई |
चिकना | चिकनाई | वीर | वीरत्व / वीरता |
ज्यादा | ज्यादती | विधवा | वैधव्य |
दीन | दीनता | सुन्दर | सौन्दर्य / सुन्दरता |
पागल | पागलपन | सरल | सरलता |
विशेषणों की रचना
संज्ञाओं से विशेषणों की रचना
संज्ञा | विशेषण | संज्ञा | विशेषण |
---|
अन्त | अन्तिम | क्षण | क्षणिक |
अंचल | आंचलिक | खेल | खिलाड़ी |
अग्नि | आग्नेय | ग्राम | ग्रामीण |
अक्ल | अक्लमंद | घर | घरेलू |
अवरोध | अवरुद्ध | चाचा | चचेरा |
आदर | आदृत / आदरणीय | जहर | जहरीला |
आराधना | आराध्य | देश | देशी / देशीय |
आत्मा | आत्मिक / आत्मीय | नोक | नुकीला |
आश्रय | आश्रित | पश्चिम | पश्चिमी / पाश्चात्य |
इच्छा | ऐच्छिक | पूजा | पूज्य / पूजनीय |
ऋण | ऋणी | प्यास | प्यासा |
किताब | किताबी | बर्फ | बर्फीला |
कल्पना | कल्पित / काल्पनिक | मंगल | मांगलिक |
केन्द्र | केन्द्रित / केन्द्रीय | मेधा | मेधावी |
क्रोध | क्रुद्ध | वर्ष | वार्षिक |
क्लेश | क्लिष्ट | शक्ति | शाक्त |
धातुओं (क्रियाओं) से विशेषण
धातु | विशेषण | धातु | विशेषण |
---|
अड़ | अड़ियल | भाग | भगोड़ा |
कृ | कृत | मिल | मिलनसार |
खेल | खिलाड़ी | लभ् | लब्ध |
झगड़ | झगड़ालू | लुभ् | लुब्ध |
टिक | टिकाऊ | लड़ | लड़ाका / लड़ैत |
तैर | तैराक | लूट | लुटेरा |
दा | देय / दत्त | रो | रोवनहारा |
दृश् | दर्शनीय | रख | राखनहारा |
पढ़ | पढ़नेवाला | शुध् | शुद्ध |
पी | पियक्कड़ | शृ | श्रवणीय |
पूज् | पूज्य / पूजनीय | शोष् | शोषित |
बढ़ | बढ़िया | सुहा | सुहावना, सुहाना |
बह | बहता | हॅंस | हँसोड़ |